Wszystkie zasoby majątkowe występujące w przedsiębiorstwie muszą mieć swoje źródła pochodzenia. W rachunkowości nazywa się je pasywami, których suma zawsze równać się musi sumie aktywów.
Pasywa informują skąd przedsiębiorstwo czerpie zasoby majątkowe, czyli jakie są ich źródła. Mogą nimi być zarówno kapitały własne, zwane pasywami własnymi, jak i kapitały obce, czyli zobowiązania i rezerwy na zobowiązania. Zdecydowanie korzystniejsze dla przedsiębiorstwa jest posiadanie w większym stopniu kapitałów własnych, bowiem kapitały obce świadczą o zaciągniętych kredytach i zobowiązaniach wobec dostawców.
Kapitały własne
Jako kapitał własny rozumie się wszelkiego rodzaju wkłady finansowe, które są wnoszone do przedsiębiorstwa przez właścicieli w momencie zakładania jednostki, nie pochodzące ze źródeł obcych. Kapitałami własnymi są również środki wygospodarowane przez przedsiębiorstwo w związku z prowadzoną przez nie działalnością.
Kapitały własne podzielić można na pięć kategorii: kapitały podstawowe, pozostałe kapitały, zysk (lub strata) z lat ubiegłych, zysk (strata) netto oraz odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego.
Kapitały podstawowe nazywane także powierzonymi, dotyczą równowartości wniesionych przez właścicieli środków finansowych lub innych kapitałów w postaci wkładów rzeczowych, czyli tzw. aportu.
Pozostałe kapitały dotyczą zysków uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo w wyniku prowadzonej działalności, a także środków pochodzących z dopłat wspólników bądź innych źródeł.
Zysk (strata) z lat ubiegłych jest kwotą nierozdysponowanego zysku z poprzednich lat, bądź niepokrytą stratą bilansową.
Zysk (strata) netto dotyczy wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Jeśli jest on dodatni, wówczas zysk netto powiększa kapitał własny, natomiast kiedy jest ujemny, to występująca strata netto zmniejsza kapitał własny.
Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego stanowią wartości ujemne, związane m.in. z pobranymi przez właścicieli spółek komandytowych, partnerskich, jawnych lub cywilnych środkami na poczet spodziewanego zysku.
Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
Kapitały obce zwane także zobowiązaniami i rezerwami na zobowiązania dotyczą obowiązku spłaty zobowiązań zaczerpniętych przez przedsiębiorstwo na rozpoczęcie działalności lub wynikających z jej prowadzenia. Mogą dotyczyć one chociażby kredytów bankowych, zobowiązań wobec dostawców i pracowników czy podatków. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania dzielą się na cztery kategorie: rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe, zobowiązania krótkoterminowe oraz rozliczenia międzyokresowe.
Rezerwy na zobowiązania stanowią wszelkie zobowiązania, dla których terminu spłaty lub wysokości kwoty nie da się dokładnie określić.
Zobowiązania długoterminowe dotyczą przede wszystkim kredytów i pożyczek zaciągniętych przez przedsiębiorstwo, których termin spłaty przekracza dwanaście miesięcy. Do zobowiązań długoterminowych zaliczyć można także obligacje długoterminowe.
Zobowiązania krótkoterminowe stanowią największą grupę zobowiązań, bowiem dotyczą m.in. działalności podstawowej przedsiębiorstwa. Do tego typu zobowiązań zalicza się kredyty i pożyczki zaciągnięte przez przedsiębiorstwo na okres spłaty krótszy niż dwanaście miesięcy, zobowiązania wobec dostawców z tytułu dostaw i usług, zaliczki otrzymane na dostawy, zobowiązania wekslowe, naliczone i niezapłacony podatek dochodowy i VAT, cła, składki na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, zobowiązania z tytułu wynagrodzeń oraz pozostałe zobowiązania.
Rozliczenia międzyokresowe dotyczyć mogą ujemnej wartości firmy, występującej gdy cena nabycia przedsiębiorstwa jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto lub innych rozliczeń międzyokresowych, do których zalicza się rozliczenia międzyokresowe kosztów (tzw. bierne).
Wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu aktywów
Wskaźnik ten mierzy udział kapitałów własnych w całości źródeł finansowania działalności, dzięki czemu pozwala nam ocenić stopień niezależności finansowej przedsiębiorstwa. Otrzymane wartości można też interpretować jako zabezpieczenia spłaty zadłużenia posiadanymi aktywami. Aby obliczyć wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu aktywów należy kapitał własny podzielić przez aktywa ogółem, a następnie wynik pomnożyć przez 100%. Im wyższy wskaźnik, tym lepiej dla przedsiębiorstwa, bowiem świadczy o jego samodzielności i małym wpływie kapitałów obcych. Spadek wartości tego wskaźnika jest zjawiskiem negatywnym, oznaczającym wzrost zadłużenia przedsiębiorstwa.
Czytaj także: Aktywa – zasoby majątkowe przedsiębiorstwa
