W obecnych czasach funkcjonowanie bez pieniędzy jest niemal niemożliwe. Służą nam one głównie jako środek płatniczy przy nabywaniu towarów i usług. Na przestrzeni wieków pieniądz zmieniał się wraz z rozwojem cywilizacyjnym. Nie dotyczy to tylko jego formy, ale też właściwości i pełnionych funkcji.
Ewolucja pieniądza na przestrzeni wieków
Dawniej, kiedy nie znano jeszcze pieniądza, transakcje kupna-sprzedaży odbywały się na zasadzie barteru, który polegał na wymianie jednego towaru na drugi. Uniwersalną formę zapłaty stanowiły towary, na które było powszechne zapotrzebowanie jak zboża, sól, zwierzęta czy skóry. Dopiero z czasem pojawił się pierwszy pieniądz w postaci kruszcowej. Do płacenia używano m.in. bryłek metali lub złota, które przed dokonaniem zapłaty dokładnie ważono. Następnie pojawiły się pierwsze monety oraz kwity depozytowe, które następnie przerodziły się w banknoty. Rozwój technologiczny zaprowadził nas jednak do momentu, w którym monety i banknoty są w coraz większym stopniu wypierane przez pieniądz elektroniczny. Być może za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat stanie się on jedyną formą płatności.
Cechy pieniądza
Jako pieniądz rozumieć możemy zatem wszystko to, co jest aktualnie dopuszczalną formą płatności za towary i usługi. Posiada on wiele cech, które są dla niego charakterystyczne, bez względu na jego formę. Do podstawowych cech pieniądza zalicza się:
- stabilność – jego wartość nie powinna ulegać zbyt dużym wahaniom w czasie;
- poręczność – powinien być prosty w użytkowaniu, transportowaniu, a także przechowywaniu;
- jednolitość – monety i banknoty o tych samych nominałach muszą mieć taką samą wartość;
- wytrzymałość – powinny być wytrzymałe i odporne na wszelkiego rodzaju uszkodzenia;
- podzielność – bez problemu powinno się je podzielić na mniejsze wartości;
- rozpoznawalność – bez problemu powinno się je rozpoznać i odróżnić, natomiast niemożliwe powinno być ich podrobienie.
Funkcje pieniądza
Pieniądz pełni wiele funkcji bez względu na formę w jakiej występuje. Należą do nich przede wszystkim:
- funkcja środka wymiany – dotyczy uczestniczenia pieniądza w transakcjach kupna-sprzedaży. Może być to zarówno forma gotówkowa, jak i bezgotówkowa, coraz częściej stosowana w obecnych czasach.
- funkcja środka płatniczego – polega na zdolności pieniądza do regulowania wszelkich zobowiązań wynikających z działalności rynkowej. Mogą być to chociażby opłaty abonamentowe lub ratalne.
- funkcja miernika wartości – pieniądz pozwala określić m.in. wartość towarów i usług, dzięki czemu można porównać ich cenę z innymi dobrami występującymi na rynku. Pieniądz jest również miernikiem wykonywanej przez nas pracy, dzięki czemu wiemy ile jest ona warta w oczach pracodawcy.
- funkcja środka tezauryzacji – dotyczy ona możliwości gromadzenia i przechowywania za pośrednictwem pieniądza majątku. Oznacza to, że możemy oszczędzać pieniądze i wykorzystywać je w późniejszym terminie jako środek płatniczy, dzięki czemu zapewniamy sobie spokojniejszą przyszłość. Jest to dużo wygodniejsza i praktyczniejsza forma od gromadzenia majątku niż za pomocą przechowywania drogocennej biżuterii, obrazów i innych kosztowności.
Siła nabywcza pieniądza
Posiadanie pieniędzy samo w sobie nie jest najważniejsze – równie istotna jest bowiem ich siła nabywcza. Przy uśrednionym poziomie cen na przykład litrowego kartonu mleka wynoszącym 2 złote, przy zarobkach rzędu 3000 złotych jesteśmy w stanie nabyć 1500 litrów. Kiedy jednak przy tym samym wynagrodzeniu cena za litr wzrośnie do 3 złotych, siła nabywcza spadnie do 1000 litrów. Zatem siła nabywcza pieniądza będzie rosła kiedy za tą samą kwotę będziemy w stanie kupić większą ilość towarów bądź usług niż w okresie poprzednim. Kiedy jednak nasze wynagrodzenie pozostanie niezmienne, ale wzrośnie poziom cen (zjawisko to nazywane jest inflacją) siła nabywcza posiadanych przez nas pieniędzy będzie mniejsza. Oznaczało to będzie także, że nasze realne wynagrodzenie ulegnie obniżeniu.
