W każdej organizacji równie ważne jak nakreślony plan i sposób jego realizacji są pozytywne relacje międzyludzkie. Praca w atmosferze przyjaźni i zaufania sprawia, że jej rezultaty w zdecydowanej większości przypadków są korzystniejsze. O ile cele organizacji można zaplanować, a wszelkiego rodzaju koszty oszacować, o tyle zachowania współpracowników i ich wzajemnych relacji przewidzieć nie sposób. Wszelkiego rodzaju zachowania członków danej organizacji, wzajemne kontakty czy ich przywiązanie do pracy i satysfakcja z niej stanowią jej kulturę.
Czym jest kultura organizacji?
Kultura organizacji wpływa na efektywność pracy i poziom motywacji pracowników. Jej przejawami są: symbole, sposoby komunikowania się, rytuały, mity, tabu oraz klimat organizacyjny. Symbole mają wzbudzać emocje, ułatwiać identyfikację oraz skłaniać do określonych działań. Za główne symbole uznaje się: symbole architektoniczne, np. wystrój wnętrza, rozplanowanie biura; symbole fizyczne, np. logo, identyfikatory, strój służbowy; symbole statusu, np. samochód służbowy. Sposoby komunikowania się to nic innego jak język, jakim posługują się członkowie organizacji. Są to wszelkiego rodzaju sformułowania trudne do zrozumienia dla osób z nią niezwiązanych, a także przydomki i hasła wymyślone na potrzeby wzajemnej komunikacji.
Rytuały to z kolei powtarzalność gestów i sytuacji, np. sposób witania się i żegnania, czy prowadzenia negocjacji. Mity to różnego rodzaju opowieści i anegdoty dotyczące ważnej sytuacji z dziejów organizacji bądź dotyczące ważnej osoby z nią związanej. Przeważnie są one upraszczane i w niewielkim stopniu naginane, tak aby wyeksponować najważniejsze wartości i przekonać członków o słuszności przyjętych wzorców. Tabu to nic innego jak sprawy i tematy, których nie powinno się poruszać. Mogą one dotyczyć życia prywatnego pracowników, ich problemów jak i wysokości wynagrodzenia jakie otrzymują. Klimat organizacyjny jest natomiast zbiorem cech charakterystycznych organizacji, które są skutkami funkcjonowania jej społeczności, kształtującej motywy zachowań.
Rodzaje kultur organizacyjnych
Kim S. Cameron i Robert E. Quinn stworzyli „model wartości konkurujących”, który pozwala na przeprowadzenie analizy kultury organizacyjnej. Polega on na podziale kultury organizacyjnej na cztery typy: kulturę klanu, kulturę adhokracji, kulturę hierarchii oraz kulturę rynku. Każda z nich ma inne cechy, wyróżniające ją na tle pozostałych.
Kultura klanu podobna jest do organizacji typu rodzinnego. W firmach tego typu panuje miła, rodzinna atmosfera. Ludzie chętnie ze sobą współpracują, natomiast szefowie pełnią rolę mentorów, doradców. Zauważyć można w niej wysoki stopień zaangażowania i lojalności pracowników. Ceniona jest w niej praca zespołowa i morale członków firmy.
Kultura adhokracji opiera się na dynamicznym rozwoju doraźnie powoływanych jednostek. Jej cechą charakterystyczną jest szybkość reagowania na niespokojne i zmienne warunki, jakie panują w dzisiejszych czasach. Członkowie kultury adhokracji nie boją się ryzyka i stawiają na innowacyjne rozwiązania. Ważnymi czynnikami są również kreatywność, wizjonerstwo oraz chęć eksperymentowania.
Kultura hierarchii kojarzona jest ze stylem biurokratycznym. Istotne są w niej: zasady, merytoryka, hierarchia, odpowiedzialność. Pracownicy działają według ściśle ustalonych zasad, natomiast przywódcy nastawieni są na efektywność. Bardzo ważna w tej kulturze jest wydajność, szybkość i praca bez zakłóceń. Spójność organizacji zapewniają ujęte w regulaminach przepisy i zasady.
W kulturze rynku, dla organizacji najważniejsze są wyniki. Większy nacisk kładzie się na sprawy zewnętrzne, na kształtowanie własnej pozycji w otoczeniu, niż na sprawy wewnętrzne. Zadaniem kierownictwa jest dbanie o wydajność, wyniki i zyski niezależnie od sytuacji jaka panuje na rynku, a nawet przy z góry ustalonym założeniu, że otoczenie nie jest przyjazne, lecz wrogie, a klienci mają ciągle rosnące wymagania. Przywódca jest nadzorcą nastawionym na konkurencyjność i produkcję. Jest bezwzględny i wymagający. Spójność zapewnia ekspansywność i chęć zwyciężania.
